بررسی اکولوژیکی کوه نمک جاشک ، خورموج (کاکی)
مختصات جغرافیایی کوه نمک جاشک
کوه نمک جاشک در موقعیت جغرافیایی N281611 E514226 در استان بوشهر واقع است. گنبد نمکی گنخک دشتی در فاصله ۱۴۴ کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر در فاصله ۵۵ کیلومتری شهر خورموج و ۱۵ کیلومتری شهر کاکی قرار دارد. وسعت کوه نمک مطابق با نقشه 3 هزار و 666 هکتار است و يکي از جاذبه‌هاي طبيعي استان بوشهر به شمار مي‌رود. اگر برای بازدید از کوه نمک جاشک نیاز به راهنمای محلی دارید می توانید با شماره(09179249859 سروستانی) تماس بگیرید.
راه دسترسی به کوه نمک جاشک
اين گنبد حد فاصل دو شهرستان دشتی و دیر است كه تشکیل گنبد شمال غربی به جنوب شرقی بوده از سمت غرب به روستای گنخک و روستای جاشک کشیده شده و از سمت شرق از روستای باغان تا روستای درویشی در بخش کاکی ادامه دارد.
راه دسترسی به گنبد (از سمت شرقی) به فاصله ۳ کیلومتری بعد از روستای گنخک بعد از پل روستای کردلان جاده ی خاکی را به سمت گنبد پیش گرفته تا به کوهپایه‌های گنبد برسیم.
بررسی زمین شناختی کوه نمک جاشک
اين منطقه کوهستاني بوده و به علت شرايط خاص توپوگرافي و اقليمي فاقد هرگونه چشمه‌هاي آب شيرين، آبشخور و چاه است و تنها غارهاي نمکي و چشمه‌هاي نمکي به تعداد فراوان وجود دارد. کوه نمک جاشک در محدوده درويشي رودخانه‌مند قرار گرفته است. بخش‌هايي از گنبد نمکي کاکي که داراي نمک است فاقد هر گونه پوشش گياهي است اما بيشتر لايه‌هاي سازنده آن آهکي است که از ميان کوه نمک سربرآورده و از پوشش گياهي بسيار خوبي برخوردار است و در دامنه هاي کوه نيز گياهان مقاوم به شوري مشاهده ميشود. در کل پوشش گياهي منطقه شامل گون، گيشدار و قيچ است که در فصل زمستان و بهار انواع گياهان يک‌ساله سطح زمين را مي‌پوشاند و زيبايي خاصي به آن مي‌بخشد. همچنين در دره‌هايي که از نمک‌زارهاي نمکي در امان مانده‌اند، درختچه‌هاي کنار و اشک به وفور ديده ميشود.
کوه نمک با دارا بودن چشم‌اندازهاي زيباي زمين‌شناسي، انواع سنگ‌هاي مختلف، غارهاي طبيعي و طبيعت بکر درون آنها، آبشارکوه‌ها و آويزه‌هاي نمکي نه تنها چشم هربيننده‌اي را براي بازدید و کوهنوردي به طرف خود جلب کرده بلکه بهترين محل مطالعه براي محققان علاقه‌مند به علم زمين‌شناسي است. برخي ويژگي‌هاي گردشگري زمين‌شناسي گنبد نمکي جاشک به شرح ذيل است: رنگ سفيد نمک‌هاي طعام گنبد به منطقه جلوه‌اي زيبا بخشيده است به نحوي که از جاده خورموج دير به صورت يک کوه برفي زيبا در بخش شرقي دشت برهنه ظاهر شده است.
یخچال های نمکی (کوه نمک جاشک):
يخچال‌هاي نمکي از جمله پديده‌هاي زيباي گنبد نمکي دشتي به شمار مي‌رود و در ناحيه شمال غربي گنبد به وضوح ديده ميشود. اين يخچال‌ها که حاصل حرکت ثقلي توده‌هاي نمکي در جهت شيب زمين است در حاشيه کناره گنبد تشکيل ميشود و به دليل مشابهت آن با يخچال‌هاي يخي به اين نام شهرت يافته است.
آبشارهار نمکی(کوه نمک جاشک) :
آبشارهاي زيباي نمکي از ديگر ويژگي‌هاي گردشگري گنبد نمکي دشتي است که چهره‌اي بس زيبا و دلنشين را به آن بخشيده است. اين آبشارها که در واقع مسير طبيعي جريان آب گنبد بوده در فصول کم آبي به واسطه تبخير کامل آب، بلورهاي زيباي نمکي ضخيمي در جهت جريان و به ويژه در مسير آبشارها ايجاد شده است و منظره تماشايي آبشار نمکي را ايجاد کرده است. اين پديده نادر در اواسط بهار تا تابستان و پائيز ديده ميشود.
غارهاي نمکي(کوه نمک جاشک):
غارهاي نمکي ديگر از جلوه‌هاي تماشايي گنبد نمکي دشتي است. اين غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکي ايجاد مي‌شوند در جاي جاي گنبد ديده ميشود.
در بخش‌هاي داخلي اين غارها بلورهاي زيباي نمک به صورت استلاگميت و استلاکتيت جلوه‌اي ديدني به غارها بخشيده است. تخت ديو يکي از زيباترين پديده‌هاي زيباي فرسايشي گنبد دشتي است که به دليل اختلاف در ميزان فرسايش‌پذيري سنگ‌ها به صورت ستون‌هايي در ميان نمک‌هاي گنبد ظاهر شده‌اند.
بلورهاي زيباي نمک و بسياري کاني‌هاي غير سيليکاته نظير پيريت و فلورين با تنوع رنگ و جلاي فلزي و غير فلزي آنان خيره‌کننده چشمان هر بيننده‌اي است. گنبد نمکي دشتي ميزبان کاني‌ها و بلورهاي زيباي فراواني است که در پهنه گنبد گسترده‌اند.
تنوع رنگ نمک‌هاي صنعتي گنبد پديده‌اي متحير و شگفت‌انگيز است که در هيچ جاي استان مشابه آن را نمي‌توان يافت. رنگ‌هاي متنوع قرمز، قهوه‌اي، سفيد، زرد، سياه و نارنجي نمک‌ها يکي از ويژگي گنبد دشتي است که نقش مهمي در جذب گردشگران به استان مي‌تواند ايفا کند. پلايا از پديده‌هاي زيباي فرسايش حاصل از گنبد‌هاي نمکي است که در دشت‌هاي دامنه‌اي پايين دست گنبدها به دليل شور بودن آب‌هاي فصلي حاصل از اين گنبدها و سيلان آن روي دشت و تمرکز در نواحي خط‌القعر آبرفت‌ها به صورت پهنه‌هاي نمکي ايجاد ميشود
اين جاذبه‌هاي طبيعي در منطقه کوه نمک و ظرفيت فراوان آن براي گردشگري به همراه يک مديريت صحيح زيست‌محيطي مي‌تواند بهترين منطقه گردشگري در آن ناحيه با ترويج فرهنگ زيست محيطي جهت حفاظت از منابع طبيعي با رواج نوع خاصي از گردشگري به نام گردشگري طبيعي باشد، چرا که پيشگامان طبيعت‌گردي در جهان براين باورند که براي حفظ واقعي محيط‌هاي طبيعي بايد گردشگران را در اين محيط‌ها پذيرا باشند.
اثر طبیعی ملی(کوه نمک جاشک)
کوه نمکی جاشک به عنوان تنها اثر طبیعی ملی استان بوشهر در سال 88 به ثبت رسیده و اکنون در اختیار محیط زیست قرار گرفته است.
مهمترین خصوصیات بارز و متفاوت کوه نمکی جاشک به نوع نمکهای این کوه نمکی، گنبدها و غارهای منحصر به فرد، آبشارها، بلورها و … مي توان اشاره داشت. در آینده نزديك محیط بانی آن در روستای جاشک از توابع شهر آبدان شهرستان دیر افتتاح مي شود.
ویژگی و سیمای عمومی منطقه(کوه نمک جاشک):
( شامل وضعیت توپوگرافی , چشم انداز, پو شش گیاهی وگونه های شاخص گیاهی , وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدورها ) :
گنبد نمكي يكي از پديده هاي زمين شناسي است كه داراي چشم اندازها و مناظر زيباي طبيعي است اين گنبد نمكي در نزديكي روستاي جاشك به صورت يك طاقديس بر روي سلسله جبال رشته زاگرس در استان بوشهر واقع شده است .
پوشش گياهي(کوه نمک جاشک)
به علت وجود آب و هواي خاص و باران كم و ناكافي و نهايتاً نوع خاك نامرغوب ، منطقه از نظر پوشش گياهي غني نمي باشد و بطور كلي شامل گياهان درختي و درختچه اي نظير كنار- بنه- كلخونگ – كهور- بادم كوهي و گز و گونه هاي بوته اي گرامينه و درمنه – خارشتر- گون – افدرا و گياهان شور پسند مي شود .
حيات وحش (کوه نمک جاشک)
از نظر حيات وحش جانوري منطقه در حد متوسط مي باشد .در گذشته شامل كل وبز، قوچ و ميش و آهو بوده كه امروزه تنها كل و بز ، روباه، شغال وكفتارو پرندگاني نظير باقرقره ، كبك، تيهو، زنبورخورها، پرستوها، بادخورك، گنجشكها و سهره ها مي باشد ، همچنين تنوع خزندگان در اين كوه بالا است .
جاذبه های اکوتوریستی(کوه نمک جاشک)
به دليل وجود غارها و آبشارها و رودخانه هاي بسيار زيبا و ژوشيده از نمك باعث جذب بازديد كنندگان زيادي مي شود .
وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
حاشيه نشينان اين منطقه اكثرا مشغول كشاورزي و دامداري مي باشند .
تعارضات مهم منطقه
با توجه به عدم وجود پاسگاه محيط باني در حاشيه منطقه بازديد كنندگان متعددي بدون هماهنگي اداره از اين منطقه يازديد مي كنند كه بدليل عدم اطلاع كافي از موقعيت آن، در مواردي آثاري از اين اثر را كنده و با خود حمل مي كنند. البته خوشبختانه هم اكنون پاسگاه محيط باني در حاشيه منطقه در حال احداث مي باشد.
تجهیزات و امکاناتك(کوه نمک جاشک)
اين منطقه فاقد هر گونه تجهيزات و امكاناتي مي باشد
ضرورت دارد پاسگاه در حال احداث سريعتر تكميل و تجهيز و نيروي لازم در آن مستقر گردد .
گنبد نمکی دشتی در استان بوشهر، این روزها پذیرای مسافران نوروزی، هنرمندان و عکاسان از اقصی نقاط کشور پهناورمان است.
به گزارش خبرنگار مهر، گنبد نمکی دشتی در استان بوشهر و در نزدیکی روستای گنخک در فاصله 64 کیلومتری جنوب شهر خورموج مرکز شهرستان دشتی و درکیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر و در 144 کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان قرار دارد یکی از بزرگترین و زیباترین گنبد نمکی ایران و خاورمیانه به شمار می آید.
وسعت گنبد در حدود سه هزار و 666 هکتار است که دارای رنگ‌های مختلفی است که نظر هر بیننده را به خود جزب می‌کند.
ارتفاع این گنبد نمکی هزار و 490 متر و حداقل ارتفاع از سطح دریا نیز 70 متراست.
تشکیل این گنبد منحصر به فرد شمال غربی به جنوب شرقی است و از سمت غرب به روستای گنخک و روستای جاشک کشیده شده و از سمت شرق از روستای باغان تا روستای درویشی ادامه دارد.
راه دسترسی به گنبد از سمت غرب آن از فاصله سه کیلومتری بعد از روستای گنخک از طریق جاده خاکی معدن قدیمی سنگ نمک که در منطقه فعالیت می‌کرده است و فاصله از راه اصلی تا ایستگاه خودرویی در پایه گنبد نمکی شش کیلومتر است.
از سمت شرقی گنبد بعد از پل روستای کردلان جاده ی خاکی را به سمت گنبد پیش گرفته تا به پای کوهپایه های گنبد برسیم.
موقعیت خاص گنبد نمکی دشتی که باعث شوری آب رودخانه مند گشته است شاید تنها عامل زیان رسان به منطقه باشد.
سطح گنبد نمکی دشتی از لحاظ پوشش گیاهی تقریبا در اغلب نقاط به دلیل درصد بالای نمک تهی از هر نوع رویش بوده اما در برخی از نقاط گنبد وجود مناطق بزرگ و کوچک آهکی به چشم میخورد.
همینطور دره‌هایی که از وجود نمک شارها در امان مانده اند در آنها درختچه‌های کُنار، اشک و بادام کوهی و همچنین گل سنگ‌های زیبای چند متری بر روی دیواره های دره سبز شده اند و بیشتر در ناحیه شمال شرقی گنبد دیده می شوند نیز از مناظر خاص منطقه محسوب می شوند.
مهمترین جاذبه گردشگری گنبد نمکی دشتی ساختار گنبد بوده به طوری که هر رهگذری که در حال عبور از جاده خورموج به سمت کنگان و عسلویه بوشهر باشد از فاصله دور سفیدی گنبد پوشیده از نمک را می بیند و در نظر اول به این فکر می‌کند که کوهی پوشیده ازبرف را مشاهده می‌کند.
پوشش گیاهی(کوه نمک جاشک)
سطح گنبد نمکی دشتی از لحاظ پوشش گیاهی تقریبا در اغلب نقاط به دلیل درصد بالای نمک تهی از هر نوع رویش بوده اما در برخی از نقاط گنبد وجود مناطق بزرگ و کوچک آهکی به چشم میخورد که بر روی این سطوح گیاهانی مانند گون، گیشدارا و قیج و همچنین در فصل زمستان و بهار انواع گیاهان یکساله روی سطح آهکی گنبد را پوشانده و زیبای خاصی را به آن منطقه می‌بخشد.
در این میان دره‌هایی هم از وجود نمک شارها در امان مانده‌اند که در آنها درختچه‌های کُنار، اشک و بادام کوهی و همچنین گل سنگ‌های زیبای چند متری که بر روی دیواره‌های دره سبز شده‌اند و بیشتر آنها در ناحیه شمال شرقی گنبد دیده می‌شوند که از مناظر خاص منطقه محسوب می‌شوند.
حیات وحش(کوه نمک جاشک)
از نظر حیات وحش در فصل تابستان که معمولاً از اواخر اردیبهشت در منطقه آغاز و تا پایان مهر ماه ادامه دارد خالی از حیات وحش است به جز چند گونه از مارمولک‌ها و خفاش‌ها که ساکنان دائمی گنبد محسوب می‌شوند، در سطح گنبد جنبنده دیگری دیده نمی‌شود اما بعضی از موجودات نیز در کوهپایه‌ها و دره‌های شیرین پایین دست گنبد نیز دیده می‌شوند که از جمله به کبک، تیهو، گنجشک، جغد، کبوتر چاهی و بعضی از شکارچی‌ها مثل روباه و کفتار می‌توان اشاره کرد.
البته گنبد نمکی به خاطر قرار گرفتن در مسیر سلسله کوه زاگرس و بین دو کوه شیرین که دارای چشمه‌های آب شیرین است و وجود گنبد، سرشار از نمک بوده و همین طور که اغلب طبیعت دوستان می‌دانند نمک یکی از غذاهای وحوشی همچون قوچ و میش و کل و بز است از این رو در گذشته این منطقه یکی از شکارگاه‌های بزرگ محسوب می‌شده که امروزه به دلیل شکار بی‌رویه و بی‌رحمانه شاید تعداد کمی کل و بز در منطقه باقی مانده باشد.
موقعیت گردشگری گنبد نمکی دشتی
گنبد از نظر گردشگری دارای جاذبه‌ها و قابلیت‌های فراوان است که از آن جمله می‌توان به آبشارهای نمکی، غارهای نمکی، چال‌ها و یخچال‌های نمکی، تخت دیو یا دودکش جن، دره گل کلم، چشمه‌های نمکی، نمک شارها و نمک فشان‌ها و سطح زیبا و رنگارنگ گنبد اشاره کرد.
آبشارهای نمکی(کوه نمک جاشک)
آبشارهای طبیعی که در مسیر آب راه‌های گنبد و در کوهپایه‌های پایین دست قرار دارند به شکل‌های مختلف و در اندازه‌های متفاوت زیبایی خاصی به منطقه بخشیده است و در فصل گرما به واسطه تبخیر زیاد آب، بلورهای نمکی ضخیمی در مسیر آبشارها ایجاد کرده که با لغزش آب بر روی بلورهای نمکی و تابش آفتاب منظره‌ای شگرف و زیبا ایجاد کرده است.
غارهای نمکی
یکی دیگر از جاذبههای گردشگری گنبد وجود غارهای نمکی فراوان است که با انحلال رسوبات نمکی و معادن ایجاد شده است و در درون غارها بلورهای زیبا به صورت استلاگمیت و استلاکمیت یا همان قندیل با اشکال متفاوت است، قندیل‌ها به اشکال متفاوت به قدری زیبا تشکیل شده‌اند که اغلب غارها با استفاده از اشکال همین قندیل‌ها نام‌گذاری شده‌اند، مثلا در غار انگوری که در درون آن قندیل‌های فراوان به صورت خوشه‌های انگور از سقف و دیواره غار آویزان شده‌اند که شما هنگام حضور در این غار گویی به یک تاکستان پربار پا گذاشته‌اید.
غار شاخه نبات که با وجود قندیل‌های سفید و یک دست که به صورت شاخه‌ای از سقف غار آویزان هستند نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند، غار سد نمکی یا غار پنجه عقاب نیز به همین صورت هستند، تعدد غارها به قدری زیاد است که نام‌گذاری بعضی از غارها را سخت کرده است.
طول غارها از غارهای کوچک 30 تا 50 متری تا غارهای 300 متری و 500 متری و بزرگترین آنها تا یک هزار و500 متری نیز است که به غار پلکانی معروف شده است.
نمکچال‌ها و یخچال‌های نمکی
یخچال‌های نمکی از جاذبههای خاص گنبد نمکی دشتی هستند که در سطح شیب‌دار و حرکت ثقلی توده‌های نمک و در جهت شیب گنبد به صورت پلکانی تشکیل شده‌اند که در سطح خود با اشکالی زیبا رنگ‌های متحیرانه‌ای را به وجود آورده‌اند که چشم‌نوازی می‌کند و به دلیل اینکه به یخچال‌های یخی شبیه بوده‌اند به این نام نامیده شده‌اند.
نمکچال‌ها را نیز باید از جاذبههای گنبد نمکی دشتی دانست، چاله‌های بزرگ و کوچکی که در مسیر آبهای روان و چشمه‌های نمکی ایجاد شده و با تبخیر آب آنها اشکال مختلف نمکی در کف این چاله‌ها چونان الماس می‌درخشند.
تخت دیو یا دودکش جن
تخت دیو یا دودکش جن نیز یکی دیگر از جاذبههای گنبد نمکی دشتی است که به دلیل اختلاف در میزان فرسایش سنگ‌ها و به صورت ستون‌های کوچک و بزرگ بر روی گنبد خودنمایی می‌کنند که بعضاً به خاطر شکل‌شان نام‌گذاری هم شده‌اند مثلاً ستون انگشت خدا یا کلاه به سر را می‌توان از این جمله دانست. ستون‌ها همانند نگهبانانی استوار و همیشگی برای گنبد محسوب می‌شوند.
دره گل کلم
می‌توان شگفت انگیزترین بخش گنبد را این دره زیبا و منحصر به فرد دانست.
دره‌ای که سطح آن یکدست با نمکی که به صورت گل کلم در آمده فرش شده است. نمک‌ها به صورت غنچه‌هایی کنار هم باز شده و به صورت کاملاً زیبایی در آمده‌اند، گویی که در آنجا نمک گل کرده و شکوفه داده است. وجود چشمه‌های نمکی و روان بودن آب آنها با صدای بسیار ملایم و دیواره‌های زیبا رنگ دره، به دره زیبایی بیشتری می‌بخشد.
چشمه‌های نمکی
چشمه‌های نمکی که به فراوانی در درون غارها و در سطح دره‌ها به چشم میخورد نیز از جاذبههای گنبد نمکی دشتی به شمار می‌آیند. این چشمه‌ها بعضاً به صورت نمک فشان نیز در منطقه دیده می‌شوند که نمک را به صورت خمیری فشرده و همراه با آب از درون آنها به بیرون راه می‌یابند و در سطح گنبد به جریان می‌افتد.
به دلیل بالا بودن درصد نمک در آب که حدود 350 برابر بیشتر از آب دریا است و تبخیر زیاد در کنار چشمه‌های نمکی معمولا نمک شارها به اشکال متفاوت دیده می‌شوند.
سطح زیبا و رنگارنگ گنبد
مهمترین جاذبه گردشگری گنبد نمکی دشتی ساختار گنبد بوده به طوری که هر رهگذری که در حال عبور از جاده خورموج به سمت کنگان باشد از فاصله دور سفیدی گنبد پوشیده از نمک را می‌بیند و در نظر اول به این فکر می‌کند که کوهی پوشیده از برف را مشاهده می‌کند.
وجود نمکهای طعام و صنعتی با رنگ‌های بسیار زیبا که شامل قرمز، سبز، سفید، سیاه، نارنجی، قهوه‌ای و ترکیب این رنگ‌ها در دیواره‌ها و سنگ فرش‌ها و وجود کانی‌های زیاد در منطقه که از جمله آنها می‌توان به وجود مقدار زیاد گوگرد که با رنگ زرد طلایی یا وجود پتاسیم با رنگ نارنجی و آهن با رنگ قرمز و قهوه‌ای و ترکیب این مواد معدنی با هم که می‌توان از پیریت یا همان طلای کاذب (طلای احمق‌ها) که در سطح گنبد به وفور یافت می‌شود که از ترکیب گوگرد با آهن تشکیل می‌شود و دارای جلای فلزی براقی است.
همچنین وجود بلورهای زیبای سیلیکاته و فسفاته با جلای فلزی و غیرفلزی با تنوع رنگ‌ها پدیده‌‌ای شگفت‌انگیز و متحیرکننده‌ای است که شاید در هیچ جا نتوان همانند آن را نظاره کرد.
گنبد نمکی دشتی نیازمند حمایت مسئولان
گنبد نمکی دشتی در بهمن ماه سال 1386 به عنوان اثر ملی طبیعی ثبت شد اما متاسفانه از آن تاریخ به بعد هیچ اقدامی از طرف مسئولان استان و شهرستان برای حفاظت از گنبد و جذب گردشگر صورت نگرفته و این مسئله در حد یک اسم اثر ملی طبیعی باقی مانده است که همت مسئولان استان و شهرستان را برای بهبود وضع گنبد و جذب گردشگر را می‌طلبد.
البته لازم به ذکر است که هیئت کوهنوردی شهرستان دشتی با کشف غارهای نمکی در سال 86 و پیمایش آنها و مهم‌تر از همه در رأس خبر قرار دادن گنبد تاکنون بیش از صد گروه کوهنوردی از استان‌های مختلف گامی بلند برای معرفی گنبد نمکی دشتی برداشته است که باز با حمایت مسئولان شهرستان امید به معرفی بهتر و شایسته‌تر این اثر ملی خدادادی برای عموم مردم و طبیعت گردان می‌رود.
