مقصدی فوق العاده برای سفر بهاری، غار شاپور ساسانی

برخی از غارها علاوه بر مناظر طبیعی جذاب، بلکه دارای ارزش تاریخی نیز هستند و از دو جنبه تاریخی و طبیعی جایگاه ویژه ای دارند.

غار شاهپور به واسطه ی وجود مجسمه شاهپور ساسانی، دارای قدمت تاریخی ارزشمندی است و می توان برجسته ترین غار گردشگرپذیر استان فارس به حساب آورد.

غار شاپور در ۶ کیلومتری شهر تاریخی بیشابور و ۲۵ کیلومتری شهر کازرون واقع شده است. مهمترین پایتخت ساسانیان، شهر بیشابور بوده است.

غار شاپور فارس در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

غار شاپور

معرفی شاپور اول ساسانی

اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانی بود. فرزند او، شاپور اول بود که پس از درگذشت پدرش قلمرو ایران را به مرزهای حکومت داریوش اول هخامنشی نزدیک کرد.

شاپور اول ساسانی سرانجام در سال ۲۶۰ میلادی، به جنگ با روم باستان پرداخت. او در طی نبرد اُدِسا (شمال انتاکیه در ترکیه امروزی) توانست والرین امپراطور رومی را به اسارت بگیرد و در این جنگ پیروز شود.

در طول چندین قرن جنگ‏ های ایران و روم، ایران فقط یک بار پیروز شد. شاپور اول به مناسبت این پیروزی، دستور داد چندین نقش برجسته در استان فارس بتراشند تا این پیروزی را به آیندگان شرح بدهند.

تماشای تریلر مستند مجسمه شاه

در این ویدیو به تماشای تلاش عده ای کوهنورد برای کشف اسرار یک غار باستانی می پردازیم. در این غار یک مجسمه 7.5 متری از پادشاه شاپور ساسانی کشف شده است. با سلوچ همراه باشید.

دانلود ویدیو

تماشای مستند مجسمه شاه

غار شاپور در ایران باستان

شواهد تاریخی نشان می دهد که غار شاپور قبل از دوران ساسانیان جزو مکان های مذهبی و آیینی ساکنان آن منطقه بوده است و مراسم خاصی در آن انجام میشده است.

اردشیر بابکان و شاپور اول روش وحدت مذهبی را میان مردم اجرا میکردند، بنابراین اردشیر برای محو اعتقادات گذشته مردم منطقه نیاسر، آتشکدهای بزرگ مجاور غار نیاسر میسازد.

شاپور اول هم دستور ساختن مجسمه اش را درون این غار میدهد.

ویژگی های غار شاپور

مهمترین پایتخت ساسانیان، بیشاپور بود و غار شاپور در این شهر، در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین واقع شده است.

غار شاپور، درون کوهی با کانی های زایش یافته است که ۱۲۸۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

در قسمت غرب تنگ چوگان، سه غار قرار گرفته است که یکی از این غارها، غار شاپور می باشد. غار شاپور در وسط دو غار دیگر قرار دارد و دهانه ی آن بزرگتر از دو غار دیگر است.

غار سمت چپ غار شاپور به غار مادر شاپور و غار سمت راست، غار مرمر نامیده می شود.

در سمت چپ غار شاپور، دخمه ای قرار دارد که بخشی از آن با دست ساخته شده است.

غار شاپور در کوهی از دشت تنگ چوگان را به شکل نیم دایره پیدایش یافته است. دیوارهای ورودی تنگه چوگان پوشیده از نقش تراشیده شده بر روی سنگ هستند که هر یک مبین تاریخ دوره ساسانیان می باشند.

غار شاپور

قلعه های نگهبانی

در سمت راست تنگه چوگان قلعه های وجود دارد که احتمالا محل نگهبانی از شهر بیشابور بوده است. کف دره بستر رود شاپور است که آب آن از طریق کانال هایی به داخل شهر منتقل میشده است.

تندیس سنگ تراش شاپور اول از یک ستون غول‌پیکر که در این غار به وجود آمده است و با وجود گذشت ۱۷۰۰ سال هم‌چنان پابرجا است. تندیس پیکره شاپور اول ساسانی در فاصله‌ ۸۴/۲۹ متری از دهانه غار قرار گرفته است.

این غار دارای ورودی عریض تر از دهانه می باشد و عرض غار در قسمت های عمیق تر کم می‌شود. طول تخمینی غار بیشابور ۷۳۶ متر در روی نقشه پلان می‌ باشد.

تنوع رسوبات آهکی، تنوع رطوبت، تنوع درجه حرارت در قسمت‌ های مختلف غار، تغییرات باد، تغییرات سایه روشن ها، و شعاع‌ های نور در قسمت هایی که با فضای بیرون در ارتباطند، همگی به پیدایش این مجموعه زیبا کمک کرده اند.

غار شاپور

غار شاپور دارای دهانه ای حدود ۳۰ متر و ارتفاعی برابر با ۱۵ متر دارد و از ۴ گذرگاه بزرگ، ۵ گذرگاه کوچک، ۴ مسیر فرعی و ۳ تالار تشکیل شده است.

حدود ۱۰ متر بعد از ورودی غار شاپور، مجسمه ۷ متری شاپور اول ساسانی جلوه قرار گرفته است و به همین دلیل به آن غار شاپور می گویند.

ساختار غار آهکی شاپور

این غار از چند بخش تشکیل شده است:

بخش اول نسبتاً هموار بوده و با طولی حدود ۸۰ متر به لبه پرتگاهی منتهی می شود. دیوارهای بخش اول، حجاری و صاف می باشد و احتمالا برای کندن نقش های برجسته یا نوشته آماده شده بوده است که نیمه تمام مانده اند.

در سمت چپ انتهای بخش اول، دو آب انبار به فاصله نیم متر از هم قرار دارد که هر یک حدود یک متر عمق دارد. ابعاد آب انبارها ۴×۳ متر و ۱/۵×۲ متر است و هر دو پل هایی برای دسترسی به آب دارند. در گذشته، آبی که از سقف غار به کف می چکیده در این حوض ها جمع میشده است و ساکنان از آنها استفاده می کرده اند.

در سمت چپ آب انبارها، یک آبشار سنگ زیبا و در پشت آن زیباترین چکنده و چکیده ها دیده می شوند.

غار شاپور

دریاچه های کوچک!

پرفسور گیریشمن فرانسوی اعلام کرد غار دارای چندین تالار است که به وسیله دریاچه های کوچک از هم جدا شده است. در حال حاضر به علت بارندگی کم چیزی از این دریاچه های کوچک باقی نمانده و آنها جای خود را به مکان هایی از گل و لای داده اند.

برای دستیابی به انتهای غار شاپور ابتدا باید از پرتگاه بگذریم و با صعود از سربالایی گودال وارد دالان نسبتاً وسیع دیگری شویم. در سمت چپ گودال، محلی مسطح دست ساخته قرار گرفته که احتمالا محل ذبح قربانی و اجرای مراسم مذهبی بوده است.

غار شاپور فارس به علت عمق زیاد، پرتگاهای درون غار، تاریکی، وجود آب و لیز بودن و وجود غارهای متعدد دیگر به طور کامل کشف نشده است. با استفاده از اطلاعاتی که کوهنوردان و باستان شناسان داده اند، نقشه ای از پلان درونی غار تهیه شده است.

در قسمت پشتی تندیس، در فاصله تقریبی ۸۰ متری آن، در نتیجه ی چکیدن قطرات آب از سقف و بدنه و جمع شدن آنها، حوض‌هایی با ابعاد و شکل‌های مختلف ایجاد شده است. هر دو حوض به وسیله یک آّبراهه به هم متصل شده‌اند. احتمالا وجود این حوضچه ها، استفاده از غار به عنوان سکونتگاه موقت را بیان می کند.

غار شاپور

حوض کوچکتر با یک پله و حوض بزرگتر با دو پله به عمق حوض راه دارد. بعد از عبور از دو حوض، غار تاریک شده و احتیاج به وسایل روشنایی می باشد.

پس از طی مسافتی دورتر از دو حوض، به حوض بزرگی می رسیم که شبیه به نعل است و قطر آن بیش از ۲۰ متر می باشد.

یکی از مهمترین اکتشافات این غار، آثاری از کوزه های شکسته سفالی است. این سفال‌ها مبین مشخصات سفالینه‌های دوره ساسانی‌اند و اثبات کننده ی اینکه ساخته های درون غار را به دوره مذکور مربوط می باشد.

ویژگی ظاهری تندیس شاپور اول

مهمترین موضوع قابل توجه در مورد پادشاهان ساسانی گوناگونی ساختار تاج و تفاوت در شکل ظاهری تاج پادشاهان آن دوران است. هر پادشاه تاج مخصوص به خود را داشته است.

شکل تاج شامل دیهیم، بخش میانی کنگره‌دار و کوریمبوس می‌باشد.

کوریمبوس، در بالای تاج پادشاهان ساسانی وجود داشته است که نمادی از مهر، نشان خانوادگی ساسانیان، قدرت و مالکیت آن ها بر جهان می باشد.

در گذشته یک کوریمبوس فلزی بر روی تاج کنگره‌دار تندیس شاپور اول ساسانی قرار داشته که امروز هیچ اثری از آن باقی نمانده است. این کوریمبوس حدود ۱/۵۵ متر ارتفاع و ۱ متر عرض داشته است و وزن آن به بیش از یک تن می رسیده است.

تندیس دومین پادشاه ساسانی چنان با ظرافت تراشیده شده است که مشخصات چهره، نوع پوشش و چین و چروک لباس را نشان می دهد.

قدمت تندیس شاپور اول ساسانی به ۱۷۰۰ سال می رسد و تنها تندیس باقی‌مانده از دوران باستان است.

در ابتدا تصور می شد که مجسمه شاپور در جایی دیگر ساخته شده و سپس به این مکان آورده شده است ولی بررسی های بیشتر مشخص کرد که بر اثر تراشیدن یک ستون سنگی و کاملاً طبیعی موجود در غار پدید آمده است.

غار شاپور

پیکره شاپور در قسمت بالا تنه عضلانی و قسمت پایین بدن باریکتر می باشد. تندیس شاپور ساسانی حدود ۷ متر ارتفاع و پهنای دو متر (عرض شانه پیکره) دارد که در دهانه غار شاپور در تنگ چوگان قرار دارد. از دهانه غار، پیکره کاملأ مشخص است.

صورت تندیس شاپور با چشمانی درشت، ابروانی نازک، لبانی بسته با ریش کوتاه که در زیر چانه بلند و آرایش شده است و سبیلی نازک ترسیم شده است که دو گوشواره، گردنبد و دستبندی در دست راست خود به همراه دارد.

بالاتنه ی تندیس با تن پوشی تنگ و چین های ریز مجسم ساخته و خطی به شکل نیم دایره پایین گردن دارد که برای نشان دادن زیرپوش او کشیده شده است.

شلواری گشاد و بلند با چین هایی که روی زمین تراشیده شده و کمرش را با کمربندی که قبضه شمشیرش را نگه داشته است.

کفش های پادشاه بند دار بوده است و پای چپ پیکره کمی جلوتر از دیگری است. متاسفانه امروز پای راست پیکره آسیب جدی دیده است.

دست چپ آن، برروی قبضه شمشیر و دست دیگر پایین کمر قرار دارد.

این مدل تراشیدن چین و بلندی شلوار برروی زمین موجب ایستایی بیشتر آن شده است.

غار شاپور

موهای او بلند و تاج کنگره داری بر سر دارد. ریش شاه آرایش شده و از حلقه ای عبور کرده است.

احتمالا پیکره تراش، الگویی کوچک مانند مجسمه گلی یا سنگی داشته که توانسته با جزییات چنین مجسمه ای را از دل سنگ بیرون بکشد. ساختن این تندیس در سال ۲۶۶ میلادی به پایان رسیده است.

تندیس مومی شاپور اول ساسانی در موزه‌ی مشاهیر فارس است.

تندیس شاپور اول واژگون شد!

در زمان اشغال استان فارس امروزی به دست اعراب، در ۲۵ آگوست سال ۶۳۳ میلادی یک سردار عرب به نام نصر ابن سیار وارد غار شاپور شد. غار در آن زمان پر از آثار تاریخی و هنری ایرانیان بود. نصر دستور داد تا مجسمه شاپور از جایگاهش واژگون شود و آثار تاریخی و هنری دیگر نیز آسیب ببینند. اهالی محلی منطقه به نصر پیشنهاد کردند که در برابر دریافت مقداری زر، اجازه دهد که مجسمه را به حالت اول بازگردانند اما او نپذیرفت.

در طی این حادثه قسمت عمده ای از دست و پای تندیس شکسته شد و سر و بالاتنه تقریبا سالم مانده است.

علت آسیب ندیدن تندیس شاپور ساسانی در هنگام واژگونی، دقت پیکره تراش در ساخت قسمت سر بوده است. پیکر تراش نوارهای پهن کلاه شاپور اول را از پشت به صورت هندسی در آورده و به تن متصل کرده است و موجب افزایش مقاومت سر و صورت نتدیس شده است.

بازگرداندن تندیس شاپور اول ساسانی به جایگاهش در سال ۱۳۳۶

تندیس شاپور اول، که در طی سالیان طولانی بر زمین افتاده بود، در سال ۱۳۳۶ خوشیدی به همت سپاه پنجم ارتش فارس برپا گردید. پیکره ی تندیس را بر روی دو ستون بتنی قرار دادند و قطعات جدا شده را کنارش نهادند.

مرمت به صورت شتاب زده انجام شده و هیچ‌ گونه عملیات استحکام بخشی، حفاظت و مرمت اصولی بر روی این پیکره انجام نشده است.

همچنین در سال ۱۳۳۶، بعد از برپایی مجسمه، چهار سکو دور آن برای قرار دادن قطعات جدا شده مجسمه ساخته شده که در حال حاضر ویران شده اند و فقط جای این سکوها مشخص است.

از دیگر فعالیت های اجرا شده در سال ۱۳۳۶، ایجاد ۲۳۰ پله از ارتفاعات صعب العبور دامنه پر شیب تا ورودی غار به منظور برای دستیابی راحت تر به غار می باشد. این پله ها از طریق کندن سنگ های کوه و سیمان کاری آنها ایجاد شده است.

در آن سال، چهار ایوان از دهانه غار به سمت داخل برای مشاهده هرچه بهتر این تندیس مهیا شده است. اختلاف ارتفاع تراس اول با ۱۰ پله به تراس دوم، دوم به سوم با ۸ پله و سوم به چهارم دارای ۷ پله است.

پیکره ی تندیس در تراس چهارم قرار دارد. وسیع ترین تراس،‌ تراس چهارم است و به وسیله ۱۲ پله به عمق غار راه دارد.

کتیبه های غار شاپور

در دهانه ی غار شاپور، دو کتیبه ی سنگی وجود دارد که توسط ارتش ایجاد شده اند. با صیقل دادن دو قاب اول در دیواره سمت چپ و راست به ترتیب کتیبه های پهلوی و نقش رجب را حجاری کرده اند.

یکی از آنها، ترجمه کتیبه شاپور در نقش رجب و دیگری نحوه برپاسازی مجدد مجسمه پس از ۱۰۰۰ سال در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش را شرح می دهد.

کتیبه ی غار شاپور

در متن این کتبیه ها اشاره شده است که علاوه بر برپایی مجدد تندیس، احداث راه سواره رو کوهستانی از ایستگاه تا پای دهانه غار، تکمیل جاده اتومبیل رو از رودخانه شاپور تا ایستگاه اتومبیل، نرده آهنی، ساخت دویست و سی پله با سنگ تراشیده شده و پله های مربوطه در داخل غار نیز توسط افسران و افراد نامبرده در کتیبه که بالغ بر دویست نفر بوده اند، ساخته شده است.

کتیبه غار شاپور

آرامگاه شاپور اول ساسانی در غار

پرفسور رومن گیرشمن باستان شناس فرانسوی احتمال داده که آرامگاه شاپور اول، دومین پادشاه ساسانی در این غار باشد.

مدتی بعد از مطرح شدن تئوری پرفسور رومن گیرشمن، اسکلتی انسانی در قسمت انتهایی یکی از دالان‌های غار شاپور کشف شد.

این اسکلت‌ طی سالیان گذشته بر اثر رسوب‌گذاری‌های متعدد زیر لایه‌ای از رسوب قرار گرفته بود و هنوز چند قطعه از استخوان‌های این اسکلت نیز در دیواره غار باقی مانده اند.

کشف این اسکلت، تئوری را قوت بخشید.

Powered by soluch.ir

مسیر رسیدن به غار شاپور

برای بازدید از غار شاپور از شیراز به دشت ارژن می روید و سپس دو انتخاب دارید:

  •  جاده‌ی قدیم کازرون تا بیشاپور (۱۱۰ کیلومتر)
  • جاده‌ی جدید کازرون و از آنجا به طرف شمال تا بیشاپور (۱۴۰ کیلومتر)

جاده‌ی جدید کازرون امن‌تر، پهن‌تر، خلوت‌تر و چشم‌اندازهای زیباتری نسبت به جاده‌ی قدیم دارد.

بعد از رسیدن به بیشاپور، وارد تنگ چوگان شوید و پس از طی حدود پنج کیلومتر به روستای “کشکولی” می رسید.

ادامه ی مسیر با ماشین امکان پذیر نیست و نیاز به کوهپیمایی دارد.

از روستای کشکولی تا دهانه ی غار شاپور، نیز دو راه است؛ اولی راهی سخت و کوتاه و دیگری راه آسان و طولانی می باشند.

راه کوتاه و سخت نیاز به کوهنوردی دارد و برای همه افراد امکان پذیر نیست. راه آسانتر شیب ملایمی دارد نیاز به یک ساعت کوهپیمایی امکان‌پذیر است.

در پایین دست غار شاپور، روستای شاپور قرار دارد. در قسمت های پرشیب و سنگی بودن کوه شاپور، از درختچه‌ های پراکنده بادام کوهی و دامنه کم شیب، از جنگل های بلوط پراکنده‌ پوشیده شده است.

غار شاپور

راهنمای سفر به غار شاپور

  •  دامنه‌ی کوه رو به جنوب است و تمام طول روز آفتاب‌گیر می باشد. بنابراین بهترین موقع برای بالا رفتن ساعت‌های اولیه صبح است.
  •  کلاه، عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب به همراه داشته باشید.
  •  اگر نیاز به راهنما دارید می توانید از محلی‌ها استفاده نمایید.
  •  قسمت پشتی تندیس شاپور خیلی تاریک است و نورپردازی نشده است. برای بازدید از این قسمت ها نیاز به نورافکن می باشد. همچنین می توانید نورافکن از محلی های آنجا کرایه کنید.
  •  آب خنک به همراه داشته باشید. به راحتی می توانید آب آشامیدنی در پایین کوه یا داخل غار، تهیه نمایید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.